Radoszewski (Radoszowski, Boksa-Radoszewski) Marek h. Oksza (ok. 1577–1641), dworzanin królewski, poseł na sejmy, podkomorzy, następnie kasztelan wieluński. Był synem Jerzego (zob.) i Zofii z Mogilnickich, bratem Bogusława (zob.), z którym uczył się (1593) w kolegium jezuickim w Kaliszu, a w r. 1598 zapisał się na uniwersytet we Frankfurcie nad Odrą.

W r. 1599 R. walczył w Siedmiogrodzie w służbie hospodara wołoskiego Michała Walecznego. W końcu t. r. wrócił do kraju i wkrótce został dworzaninem królewskim. Spełniał w l. n. różne misje zlecane mu przez króla; m. in. miał jeździć do hospodara mołdawskiego Jeremiasza Mohiły w sprawie zaległego żołdu dla wojska kor. oraz w celu porozumienia się z Szymonem Mohiłą. W r. 1602 przebywał w poselstwie do żołnierzy w Inflantach. Na polecenie dworu przeprowadził rewizję w dobrach star. przemyskiego i medyckiego (1602) oraz rewizję zamków ukraińskich (1605). W grudniu 1604 został po raz pierwszy obrany posłem ziemi wieluńskiej na sejm w r. 1605. W czasie rokoszu sandomierskiego zajmował konsekwentnie stanowisko regalistyczne. W r. 1606 podczas sejmiku ziemi wieluńskiej, który opowiedział się za jechaniem do Sandomierza, R. należał do grupy 12 regalistów, którzy założyli protest przeciw uchwale prorokoszowej i oblatowali go w grodzie wieluńskim. Być może, iż uczestniczył w walkach z Moskwą w l. 1609–11 oraz w wyprawie królewicza Władysława w r. 1617. Po śmierci ojca R. został wybrany na jednego z kandydatów na urząd podkomorzego wieluńskiego i 10 V 1618 otrzymał nominację na ten urząd od króla. Parokrotnie był posłem królewskim na sejmiki ziemi wieluńskiej, często reprezentował tę ziemię na sejmach; na pewno był posłem w l. 1611, 1616, 1620 i 1627. Kilkakrotnie powoływano go do komisji w celu uspokojenia konfliktów na granicy Wieluńskiego ze Śląskiem (1611, 1627, 1629), w r. 1616 był deputatem do wybierania kwarty, w r. 1620 – do Trybunału Skarbowego w Radomiu.

W r. 1632, zapewne wiosną, na krótko przed śmiercią Zygmunta III, otrzymał R. nominację na kaszt. wieluńskiego. Na sejmie elekcyjnym w jesieni t. r. był wraz z synem Andrzejem, któremu «kazał bywać w kole rycerskim», polecając go opiece jego marszałka Jakuba Sobieskiego. Miał R. dzięki temu dobre informacje o przebiegu całości obrad sejmowych, co ułatwiło mu spisanie dość szczegółowego diariusza. Diariusz ten na podstawie bieżących zapisków opracował R. już po powrocie do domu, a być może nawet uzupełniał go po kilku latach (zachowane odpisy w B. Czart.: rkp. 124 s. 735–837 i rkp. 373 s. 73–158). Pisany jest żywo, obrazowo. Świeżo upieczony senator nie szczędził w swojej relacji krytycznych uwag pod adresem koła rycerskiego, oskarżając je o bałagan i przeciąganie obrad, z pozycji katolickiego zelota śledził «knowania i schadzki» różnowierców, nie ukrywał swoich animozji (np. do Krzysztofa Radziwiłła) i sympatii (Jakub Sobieski), podkreślał zażyłość z możniejszymi (Dominik Zasławski) i z dumą wyliczał swe, nieliczne zresztą, poruczane mu przez senat czynności. Najważniejszym jego działaniem było «dyrygowanie» szlachtą wieluńską, która, odłączywszy się od Sieradzan, zatoczyła własne koło i R. w jego imieniu mianował w kole generalnym «Władysława polskiego królewicza a szwedzkiego króla za króla polskiego». Uczestniczył R. następnie w sejmie koronacyjnym w Krakowie w r. 1633 i spisał diariusz również i tego sejmu (fragment obejmujący opis pogrzebu obojga królestwa i uroczystości związanych z koronacją, od 6 I do 14 II 1633, w B. Czart.: rkp. 373 s. 243–255). Zlecono mu następnie dowództwo nad żołnierzem powiatowym i czuwanie nad bezpieczeństwem ziemi wieluńskiej. Na pierwszym sejmie w r. 1637 wotował R. 23 I i opowiadał się jedynie za wojną defensywną wobec Moskwy i Tatarów, tytułem «gratitudo» dla króla doradzał uchwalenie «kilkoro czopowego», był za przyznaniem królewiczowi Janowi Kazimierzowi wakującego starostwa. Dn. 13 II na odbytej w czasie sejmu «sekretnej radzie» senatu doradzał małżeństwo króla z Cecylią Renatą. Na sejmie 1641 r. został wybrany w skład komisji granicznej ziemi wieluńskiej ze Śląskiem.

Od r. 1617 trzymał R. z cesji ojca (zgoda królewska z marca 1614, powtórzona w r. 1616) królewszczyznę Modrze w pow. kościańskim. Sejmik średzki z 31 VIII 1627 wnosił w petitach, aby król wynagrodził R-emu szkody poniesione w wyniku zrabowania dworu i wsi przez rajtarów. R. zmarł 28 XI 1641 w wieku 64 lat; pochowany został w kościele Augustianów w Wieluniu.

R. był żonaty (od 28 X 1610) z Anną Biskupską z Rudnik, córką Marcina, podkomorzego łęczyckiego. Być może, iż w końcu r. 1633 ponownie wstąpił w związek małżeński. Pozostawił synów: Andrzeja, Adama, Jana, stolnika wieluńskiego, i Stanisława.

Najstarszy syn Andrzej – chorąży wieluński– był posłem na sejmy, m. in. w r. 1639, 1648 (konwokacja i elekcja), 1655 (deputat na Trybunał Skarbowy w Radomiu), w l. 1656–7 brał udział jako pułkownik pospolitego ruszenia ziemi wieluńskiej w walkach ze Szwedami, został w końcu (zapewne 1658) kaszt. wieluńskim.

Portret R-ego w Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu (Katalog zabytków sztuki w Pol., II;) – Estreicher; Niesiecki; Uruski; – Byliński J., Sejm z roku 1611, Wr. 1970; Ochmann S., Sejmy z lat 1615–1616, Wr. 1970; Pietrzak J., Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej, Wr. 1983; Prochaska A., Poseł królewski na sejmik, w: Księga pamiątkowa ku czci O. Balzera, W. 1925 II; Seredyka J., Senatorowie Rzeczypospolitej na sejmach 1629–1632, Zesz. Nauk. WSP w Opolu, 1979, Historia XVI 45; Szczygielski W., Dzieje ziemi wieluńskiej, Ł. 1969; Wisner H., Najjaśniejsza Rzeczpospolita, W. 1978; tenże, Rozróżnieni w wierze, W. 1982; – Akta do dziej. Pol. na morzu, cz. 1; Akta sejmikowe woj. pozn., I; Aeltere Universitäts-Matrikeln, Universität Frankfurt a. O., Hrsg. von E. Friedlaender, Leipzig 1887 I 419; Corpus inscriptionum Poloniae, W. 1981 II 148–9; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628–1632, Wr. 1967 I (mylna informacja o posiadaniu przez R-ego star. wschowskiego); Radziwiłł A. S., Pamiętnik, W. 1980 I–II; Vol. leg., III 11, 306, 379, 550, 615, 773, 782, 815, IV 18; – AGAD: Metryka Kor. nr 159 k. 109–109v., nr 186 k. 397v.–398; B. Czart.: rkp. 318 s. 222; B. PAN w Kr.: rkp. 8342 s. 349; – Bibliografia do Andrzeja Radoszewskiego: Szczygielski W., Dzieje ziemi wieluńskiej, Ł. 1969; Trawicka Z., Sejm z roku 1639, „Studia Hist.” R. 15: 1972 s. 590; – Vol. leg., IV 176, 202, 496; – Informacja Zbigniewa Szczerbika z Praszki.

Eugeniusz Janas